'Transitieruimte'

Het complexe traject van de energietransitie

Voor grote bedrijven is het een ware breinbreker; de switch van fossiele brandstoffen naar de groene vormen van energie. Dit proces duurt vaak jaren. Promovendus Rick Bosman (DRIFT en Erasmus School of Social and Behavioral Sciences) bedacht voor deze overgangsfase de term ‘transitieruimte’. Een begrip dat hij introduceerde om deze fase, die zich kenmerkt door een gebrek aan houvast, beter te kunnen begrijpen. Dat is een fase met eigen kenmerken, maar het ontbrak nog aan taal om dit goed te beschrijven”, verklaart hij. Voor zijn onderzoek keek hij mee bij Havenbedrijf Rotterdam, pensioenfonds ABP en Alliander.

Houvast ontbreekt

“Bedrijven waren gewend om te opereren in een stabiele context en moeten nu op zoek naar een andere rol en naar nieuwe businessmodellen. Dit is voor veel organisaties behoorlijk spannend”, vertelt Bosman. Bij de bedrijven die bezig zijn met de overstap, wordt vrijwel altijd over een oud regime (fossiel) en een nieuw regime (hernieuwbaar) gesproken, maar de promovendus constateerde dat er helemaal geen term is om een systeem te beschrijven waar geen sprake is van een duidelijk regime. Hij introduceert daarom in zijn proefschrift het begrip ‘transitieruimte’. “Een regime kenmerkt zich door een gezamenlijke richting en veel houvast. In transitieruimte ontbreekt die houvast juist”, zag hij.

Pro-actief reageren

Hoe ziet deze ‘transitieruimte’ er dan uit volgens Bosman? “De transitieruimte is een gekke cocktail, waar delen van het oude regime gemixt worden met nieuwe elementen uit de niches. Fossiel faseren we grotendeels uit maar een stroomnetwerk blijft belangrijk. Daarom is een netbeheerder ook zo’n interessante partij want die spelen in het oude en het nieuw regime een belangrijke rol. Een oliebedrijf zit vaak nog in het oude regime.”

Havenbedrijf

Het Havenbedrijf Rotterdam heeft bijvoorbeeld in deze ‘transitieruimte’ hulp gezocht bij DRIFT. “Op dit moment is de helft van wat door de haven komt nog fossiel”, vertelt Bosman. Het havenbedrijf beschouwde zich in eerste instantie als een soort uitbater van een winkelcentrum, dat de voorzieningen regelt, maar weinig invloed heeft op wat in de winkeltjes verkocht wordt. DRIFT spoorde hen aan om meer proactief de duurzame haven vorm te geven. “Om daar zicht op te krijgen moet je niet meteen Shell bellen, maar ook met nieuwe partijen gaan praten. Ze hebben nu een transitieafdeling opgezet van 50 FTE die volledig is gericht op het binnenhalen van nieuwe duurzame bedrijvigheid.”

Lees meer over het onderzoek van Rick Bosman in zijn proefschrift ‘Into Transition Space: Destabilisation and incumbent agency in an accelerating energy transition‘.