Kansen en uitdagingen energietransitie

De energietransitie in Nederland maakt een snelle ontwikkeling door, gedreven door een sterke inzet op het klimaatbeleid. Dit benadrukt het recente rapport Energy Policy Review The Netherlands 2024 van het Internationaal Energieagentschap (IEA). Sinds het Nationale Klimaatakkoord van 2019, waarin bindende doelen voor 2030 en 2050 werden vastgelegd, namen de ambities en de snelheid van de transitie opmerkelijk toe. Vooral in de elektriciteitssector loopt Nederland voorop, dankzij indrukwekkende groei in zonne-energie en windenergie, met name offshore.

Terugdringen fossiele brandstoffen cruciaal

Naast de elektriciteitssector boekt Nederland ook vooruitgang in de elektrificatie van verwarming en mobiliteit. Toch blijft een groot deel van de energievoorziening afhankelijk van fossiele brandstoffen. Ongeveer de helft van de elektriciteitsproductie komt nog steeds uit aardgas en kolen, terwijl verwarming en transport ook sterk afhankelijk blijven van respectievelijk gas en olie. Het IEA benadrukt dat het terugdringen van fossiele brandstoffen in alle sectoren cruciaal is om de klimaatdoelen te halen.

Stabiel beleid als sleutel tot succes

Om de klimaatdoelen te realiseren, wijst het IEA op de noodzaak van langdurige beleidsstabiliteit om investeringen vanuit de private sector te stimuleren. Het Nationaal Plan Energiesysteem 2023 biedt een sterke basis voor de energietransitie tot 2050, maar kan volgens het rapport verder worden versterkt door meer aandacht te besteden aan vraagsturing, coherentie met netcongestie en betere afstemming tussen ambities en uitvoerbaarheid.

Belangrijke uitdagingen en oplossingen

Het IEA identificeert diverse uitdagingen om de energietransitie in Nederland naar een hoger niveau te tillen:

Netcongestie verminderen: Het elektriciteitsnet is niet ontworpen voor de toekomstige vraag- en aanbodprofielen. Het versnellen van netuitbreidingen, flexibiliteitsoplossingen en technologieën om bestaande capaciteit te optimaliseren, zijn noodzakelijk. Het Nationale Actieprogramma Netcongestie speelt hierin een belangrijke rol.

Opschaling van offshore wind: Nederland streeft naar 35 GW windcapaciteit in 2035 en 70 GW in 2050. Dit vraagt om een stabiel kader voor ontwikkeling en coördinatie met de productie van waterstof.

Transitie van aardgas: Een ordelijke overgang is nodig, zowel voor elektriciteitsopwekking als voor verwarming. Innovatieve oplossingen zoals hybride warmtepompen en wijkgerichte aanpakken kunnen hierbij een rol spelen.

Waterstof als kans: Met sterke offshore windbronnen en een strategische positie als energieknooppunt heeft Nederland de potentie om een Europese hub voor schone waterstof te worden. Echter, investeerders vragen om meer zekerheid rondom toekomstige vraag.

Inclusiviteit en rechtvaardigheid

Het rapport benadrukt dat een succesvolle energietransitie niet alleen om technische oplossingen draait, maar ook om een eerlijke verdeling van kosten en baten. De recente energiecrisis toonde aan hoe kwetsbaar lagere inkomensgroepen zijn voor stijgende energiekosten. Het IEA adviseert Nederland een visie te ontwikkelen voor een inclusieve energietransitie, waarin betaalbaarheid en rechtvaardigheid centraal staan. Met een sterke focus op coördinatie, stabiliteit en innovatie behaalt Nederland niet alleen zijn klimaatdoelen, maar spelen we – volgens het rapport -ook een leidende rol in de Europese energietransitie.

Lees hier het hele rapport van de IEA.