In energieprojecten ligt de nadruk vaak op Capex: ontwerp, investering en bouw. Maar zodra het lintje is doorgeknipt en de installatie begint te draaien, begint de fase die over de volle breedte het verschil maakt: de exploitatie. In die Opex-fase verschuift de aandacht van technische oplevering naar de bedrijfsvoering en instandhouding. En dat vraagt méér dan technisch onderhoud: het vraagt om gedeeld eigenaarschap over prestatie, risico en opbrengst.
De onderbelichte waarde van Opex
De Capex-fase is overzichtelijk: een afgebakend traject met daarbinnen van ontwerp en begroting tot en met de realisatie en inbedrijfstelling. Maar de Opex-fase is gelaagd en langdurig. Onderhoud, prestatieafwijkingen, marktfluctuaties, personeel en storingen worden structurele factoren. Over een periode van twintig tot dertig jaar wegen deze zwaarder dan de initiële Capex investering. Het rendement van duurzame installaties ontstaat dus niet bij oplevering, maar bij consistent presteren binnen ontwerpgrenzen - decennialang. Danny Kemp, directeur van de W-afdeling bij Kersten is hierover helder: “Er valt winst te behalen met Opex-focus. Die winst zit in hoe je een installatie na de realisatie beheert en onderhoudt. Bij verkeerde keuzes staat je businesscase snel onder druk.”
Opex vereist multidisciplinair vakmanschap
Danny geeft aan dat waar in Capex vooral civiel, werktuigbouw en elektrotechniek de boventoon voeren Opex een andere, bredere expertise vereist. “Monitoring, sturing, onderhouds- en vervangingsstrategie, financiële analyse, energiemarkten en data-engineering gaan hand in hand. Juist omdat de impact van kleine afwijkingen en seizoenswisselingen zich pas maanden later openbaren in inefficiëntie of overbelasting. Een verkeerd ingesteld setpoint, een slecht gekalibreerde sensor of een pendelende warmtepomp zorgen voor energieverlies en vroegtijdige slijtage. Conditiemeting, foutloos inbedrijfstellen en proactieve bijsturing zijn om die reden cruciaal.”
Exploitatie is een strategisch samenspel
De installateur bepaalt de techniek. De opdrachtgever bepaalt het budget. De netbeheerder bepaalt de randvoorwaarden van het elektriciteitsnet. En de energiemarkt bepaalt de prijsdynamiek. Binnen die gelaagdheid heeft elk onderdeel invloed op het eindrendement. Alleen door gezamenlijk eigenaarschap over exploitatie te nemen, ontstaat er grip.
Danny deelt zijn ervaring binnen de dagelijkse praktijk: “Conditiemeting en onderhoud kunnen we niet ‘per partij’ inrichten. Ze vragen een gedeeld beeld van prestatiecriteria en risicoprofielen. Dat geldt ook voor investeringen in zelflerende systemen, demand response-technologie of flexibel netgebruik. Ze zijn kansrijk, maar alleen rendabel als opdrachtgever en opdrachtnemer vooraf scherp afstemmen wat de gezamenlijke businesscase is - én wie welke verantwoordelijkheid en invloed heeft ten aanzien van risico’s. Danny: “Wij kunnen veel risico’s overnemen, maar alleen als de opdrachtgever begrijpt wat het kost. Transparantie begint bij openheid over investeringsbedragen en potentiële besparingen.”
Van gebruiker naar marktspeler: flexibiliteit als verdienmodel
“Een installatie die alleen verbruikt, verliest altijd van een installatie die meedraait in de markt. Met de juiste data-infrastructuur speel je in op prijsfluctuaties en genereer je zelfs inkomsten bij overschot”, haalt Danny aan. Steeds meer installaties worden ingericht om te reageren op marktfluctuaties. Niet meer alleen stroom verbruiken, maar ook leveren, sturen of bufferen. Zo verandert een installatie van passieve gebruiker in actieve speler. Maar dat lukt alleen met slimme sturing, data-infrastructuur en duidelijke afspraken over wie verantwoordelijk is bij afwijkingen - of wie profiteert van marktmeevallers.
Opex dwingt tot scherpe portfoliosturing
In een volwassen exploitatieproces krijgt elke euro een functie. Niet elke upgrade of onderhoudscontract verdient zichzelf terug. Danny ziet het veel terug in de praktijk: “De kunst is om juist níet te investeren waar dat geen duurzame waarde toevoegt. Dat vraagt discipline. En het vereist dat je als organisatie integraal kijkt: van ontwerp tot exploitatie, van contract tot marktpositie. Wil je winnen in de Opex-fase, reken elke euro af op wat hij oplevert. Geen enkel onderhoudscontract of slimme upgrade is zonder financiële onderbouwing in te voeren.”
Gedeeld eigenaarschap als succesvoorwaarde
Opex is geen sluitstuk, maar vormt het hart van duurzame energieprestaties. De installatie professional, opdrachtgever, exploitant en energieleverancier dragen samen verantwoordelijkheid voor de continuïteit en het rendement. Alleen via een gedeeld inzicht in risico’s, technische prestaties en marktpotentieel kan Opex echt winst opleveren. Niet door incidentgestuurd onderhoud of technocratische garanties, maar via integrale samenwerking. Want alleen dan wordt elke euro in de exploitatie een investering in stabiliteit, verduurzaming en toekomstbestendig rendement.
Artikelen
We staan aan de vooravond van een enorme transitie. Lees alles over onze innovaties en oplossingen.
